ur.
19.05.1896
w Dąbrowie
zm.
14.01.1984
w Londynie
(Wielka Brytania)
|
Pseudonimy:
Chudy Wilk, Mieczysław Wolski, Martel.
Instruktor harcerski związany z nurtem
katolicko-narodowym, organizator i
wiceprzewodniczący Porozumienia
Antykomunistycznego, oficer ZWZ/AK, organizator i
kierownik Wydziału "W" w Społecznym
Komitecie Antykomunistycznym "Antyk".
Syn Karola, dyrektora fabryki mechanicznej i
Zofii z Carneeyów. Uczył się w Kijowie w
gimnazjum św. Katarzyny, gdzie działał w
kółkach samokształceniowych młodzieży
polskiej oraz kierował jednym z ogniw tajnej
Korporacji Uczniowskiej. Należał do tajnego
Zetu i Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego
"Sokół". Był delegatem do Komendy
Skautowej, dzięki której 15.02.1915 r.
wstąpił do tajnego Harcerstwa Polskiego.
Jesienią 1915 rozpoczął naukę w Kijowskim
Instytucie Handlowym, ewakuowany do Saratowa,
gdzie utworzył z polskiej młodzieży dwie
drużyny harcerskie (męską i żeńską) i
objął samodzielnie komendę hufca harcerskiego.
Współpracował z POW (Polską Organizacją
Wojskową), zimą 1915/1916 ukończył w
Saratowie szkołę podoficerską, lecz odmówił
wstąpienia w szeregi POW motywując to jej
lewicowym charakterem. Pod koniec 1916 r. objął
komendę II Kijowskiej Drużyny Harcerskiej. W
grudniu 1916 został przybocznym Naczelnika
Harcerstwa Polskiego Stanisława Sedlaczka,
sekretarzem Naczelnictwa, od 20.01.1917 r.
członek sztabu skautowego. Glass po ukończeniu
kursu w majątku Kiń Grust pod Kijowem
(16.05-06.06.1917) został mianowany
instruktorem. W lipcu 1917 zgłosił się
ochotniczo do I Korpusu Polskiego gen. J.
Dowbora-Muśnickiego w Mińsku Litewskim,
przydzielony do kompanii inżynieryjnej 1 Dywizji
Strzelców Polskich. We wrześniu 1917 został
oddelegowany do nauki w Mikołajewskiej Szkole
Artylerii w Kijowie. W listopadzie 1917
powrócił do I Korpusu Polskiego, skąd został
ponownie oddelegowany do zajętego przez
bolszewików Kijowa, aby prowadzić werbunek do
wojska polskiego wśród miejscowej młodzieży i
polskich junkrów rosyjskich szkół wojskowych.
W kwietniu 1918, po przybyciu do miejsca postoju
I Korpusu Polskiego w Bobrujsku, zastał
jednostkę w trakcie rozbrajania przez oddziały
niemieckie. Powrócił do Kijowa i uczestniczył
w pracy harcerskiej. W 1917 został szefem Sztabu
Skautowego, miedzy czerwcem a sierpniem 1918 był
członkiem kierownictwa Kursu Instruktorskiego
Naczelnictwa pod Kijowem, prowadził wykłady i
zajęcia. Na początku listopada 1918 został
delegatem na zjazd harcerstwa w Lublinie, na
którym zapadła decyzja o zawiązaniu Związku
Harcerstwa Polskiego (ZHP). Kontynuował naukę w
Kijowskim Instytucie Handlowym, zdając egzamin
dyplomowy na wiosnę 1919. Równolegle nadal
kierował 2 Kijowską Drużyną Harcerską.
Nawiązał współpracę ze strukturami POW i
polskim wywiadem wojskowym, tworzył własną
harcerska siatkę informatorów, którzy
dostarczali mu informacje o poczynaniach władz
bolszewickich. 19 stycznia 1919 mianowany p.o.
Naczelnika tajnego Harcerstwa Polskiego na Rusi i
w Rosji. W czerwcu 1919 Czeka rozszyfrowała
osobę Glassa, jako organizatora i przywódcę
harcerstwa, organizacji uznanej przez
bolszewików za ruch "burżuazyjny i
antyrewolucyjny". Zaocznie wydano na niego
wyrok śmierci. Ostrzeżony przed aresztowaniem,
Glass uciekł z Kijowa. Przedostał się na
polską stronę frontu. W sierpniu 1919 wszedł w
skład Naczelnej Rady Harcerskiej, kierował
Wydziałem Wschodnim w KG ZHP koordynującym
prace wywiadowcze w 17 ośrodkach harcerskich na
Ukrainie. W październiku 1919 Glass przedostał
się do Kijowa przez Rumunię i Odessę w
pociągu misji Polskiego Czerwonego Krzyża. W
czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. jako
oficer pracował w wywiadzie, latem 1920
dowodził harcerską grupą dywersyjną
działającą na tyłach Armii Czerwonej. Po
demobilizacji w październiku 1920 kontynuował
naukę w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie,
specjalizując się w ekonomii politycznej oraz
Państwowy Kurs Wychowania Fizycznego. 24.10.1925
roku wziął ślub z Feliksą (Elą) Grabską,
córką polityka Narodowej Demokracji Stanisława
Grabskiego, harcerką, sanitariuszką w czasie
obrony Lwowa w 1918 i wojnie 1920 roku. W latach
1921-1924 był Naczelnikiem Głównej Kwatery
Męskiej ZHP. W 1927 otrzymał najwyższy
stopień harcerski - Harcmistrza
Rzeczypospolitej. W 1921 r. w Głównej Kwaterze
Harcerzy założył i kierował Wydziałem
Wschodnim. Powstał projekt założenia
organizacji poświęconej badaniom naukowym nad
komunizmem. Organizacja rozpoczęła
działalność w 1925 r. pod nazwą Porozumienie
Antykomunistyczne. Glass był jednym z jego
organizatorów, wiceprzewodniczącym w okresie
1925-1939, autorem statutu i redaktorem
wszystkich wydawnictw Porozumienia
Antykomunistycznego. Porozumienie było
inicjatywą niezależną, miało charakter
bezpartyjny, nie występowało o dotacje
państwowe, nie przyjmowano żadnych darowizn
finansowych, jeżeli ofiarodawca uzależniał je
od stawianych przez siebie warunków. Organem
Porozumienia Antykomunistycznego był redagowany
przez Glassa miesięcznik "Walka z
komunizmem", który wychodził w latach
1927-1931 w nakładzie 3 tys. egz. W latach
1932-1936 wydawanie pisma wstrzymano z powodu
braku funduszy, wznowiono w 1937-1939 pod
zmienionym tytułem: "Prawda o komunizmie -
Biuletyn Informacyjny". Działalność
propagandową prowadzono w ramach wydawnictwa
"Dobra Prasa", które wydawało duże
nakłady popularnych broszur, plakatów, ulotek.
Władze sowieckie doceniły aktywność Glassa na
niwie walki z komunizmem i podjęły próbę
zgładzenia go. W 1929 Glass otrzymał paczkę z
ładunkiem wybuchowym, który miał eksplodować
podczas otwierania. Blisko współpracował z
Kościołem katolickim. Wśród osób, z którymi
utrzymywał bliskie kontakty, byli: ks. kard.
August Hlond, ks. biskup Adamski, ks. Szwejnic i
późniejszy Prymas Polski ks. Stefan Wyszyński.
Dobrze układała się współpraca z władzami
państwowymi, zwłaszcza z Ministerstwem Spraw
Wewnętrznych. Oprócz działalności w
Harcerstwie Glass był także oficerem rezerwy
Wojska Polskiego. W 1925 po ćwiczeniach rezerwy
otrzymał stopień podporucznika artylerii, a w
1937 awansował na porucznika. W sierpniu 1939
nie został zmobilizowany do wojska. Po ewakuacji
mężczyzn z Warszawy dotarł do Lublina, gdzie
otrzymał dowództwo oddziału złożonego z
rozbitków z 14 pułku artylerii lekkiej.
Otoczony przez oddziały niemieckie pod Kamionką
Strumiłłową dostał się do niewoli. Zbiegł w
czasie transportu do obozu jenieckiego. W
październiku 1939 Glass powrócił do Warszawy i
włączył się do działalności konspiracyjnej.
Wraz ze Stanisławem Sedlaczkiem i Witoldem
Sawickim uczestniczył w powoływaniu podziemnej
organizacji Harcerstwo Polskie (Hufce Polskie).
Wszedł w skład Rady Naczelnej HP. Wstąpił do
Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), skierowany do
Oddziału II z zadaniem utworzenia Grupy A
(wywiadu antykomunistycznego oznaczonego
później Wywiad W - "Wytwórnia") i
objęcia jego dowództwa. Działalność Glassa
sprowadzała się do prowadzenia wywiadu
politycznego i wojskowego. Wiadomości o
charakterze wojskowym przekazywano do Oddziału
II KG ZWZ/AK, polityczne do Delegatury Rządu na
Kraj. Blisko współpracował z podziemiem
narodowym, zwłaszcza z Narodowymi Siłami
Zbrojnymi (NSZ). Wspólnie z NSZ wydawał od
marca 1943 miesięczny biuletyn poświęcony
zwalczaniu podziemia komunistycznego
"Agencja A". Podziemie komunistyczne
przygotowało zamach na Glassa, który
udaremniła jego ochrona. Brał udział w
powstaniu warszawskim, walcząc na Starym
Mieście w szeregach Brygady Dyspozycyjnej
Zmotoryzowanej NSZ/AK. W ostatnich dniach
września 1944 otrzymał awans do stopnia
kapitana. Za zasługi w czasie powstania został
odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V kl. i
Złotym Krzyżem Zasługi. Po kapitulacji
Warszawy zbiegł z obozu w Ursusie i odtworzył w
Krakowie Grupę "W". Po wejściu wojsk
sowieckich współpracował z organizacją NIE.
Po aresztowaniu 16 przywódców Polski Podziemnej
zerwał kontakt z organizacjami poakowskimi,
utrzymując stałą łączność z Dowództwem
Naczelnego Wodza w Londynie. Był poszukiwany
przez NKWD i UB. Uniknął aresztowania,
wyjeżdżając latem 1945 na Zachód. Zamieszkał
w Wielkiej Brytanii pod nazwiskiem Stanisław
Jankowski. 11.06.1952 r. został zweryfikowany i
zdemobilizowany w stopniu majora. W latach
1946-1948 prowadził badania nad komunizmem dla
Sociological Center (Study Group of Contemporary
Affairs). W 1957 uzyskał dyplom w London School
of Economy i przez 3 lata prowadził własną
firmę. Pracował jako księgowy do 1966 roku. Na
wychodźstwie pozostał czynny w działalności
harcerskiej od 1945 do śmierci. Pracował w
Harcerskiej Komisji Historycznej. W 1973 wydał
podręcznik harcerski Życie radosne, a w 1979 W
pracy i w walce - 16 życiorysów wybitnych
Polaków XX w. Był członkiem Związku Pisarzy
Polskich na Obczyźnie. Uzyskał stopień
magistra nauk politycznych na PUNO (Polskim
Uniwersytecie Na Obczyźnie), a w 1980 doktorat
nauk politycznych za pracę Historia Porozumienia
Antykomunistycznego w Polsce, wydaną w 1980 r.
pt. Metody ekspansji komunizmu. Zmarł w wieku 87
lat i został pochowany na cmentarzu w
Gunnersbury w Londynie. Prochy hm. RP Henryka
Glassa i jego żony Eli Glass sprowadziła do
kraju rodzina i w dniu 4 września 2006 na
warszawskich Powązkach odbyła się
uroczystość złożenia do grobu rodzinnego ich
prochów. Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V
kl., Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem
Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Polonia Restituta.
Henryk Glass jest ojcem Andrzeja Glassa,
konstruktora lotniczego, historyka, i
harcmistrza.
|
|
