|
|
ADRES  
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-
|
|
|
|
|
OPIS CHAŁUPY
|
|
|
|
|
Przeniesiona do
skansenu chorzowskiego chałupa znajdowała się
wcześniej w Strzemieszycach Wielkich (dzielnica Dąbrowy
Górniczej), przy ulicy Majewskiego 10.
Ostatnim
właścicielem obiektu była Pani Marianna Pieńkowska.
Budynek mieszkalny
pochodzi z 1877 r.,
powierzchnia domu: 122 m2,
kubatura: 680 m3.,
wymiary: 14,09 m x 8,66 m.
Budynek drewniany
został wybudowany przez dziadka ostatniej właścicielki
Wojciecha Kalębkę, wójta (sołtysa) - na wzór
dworskich budynków, dla robotników rolnych.
Niespotykany jest materiał zastosowany do budowy ścian
- są to dębowe kolejowe podkłady pochodzące z linii
kolejowej warszawsko-wiedeńskiej. Zagroda posiadała
charakter typowo rolniczy, w skład jej wchodziły:
stodoła, spichlerz i obora pod wspólnym dachem. W
stodole, po prawej stronie od wejścia znajdowała się
piwnica ze sklepieniem z kamienia wapiennego.
Chałupa ze
Strzemieszyc Wielkich to budynek szeroko frontowy,
dwutraktowy z dwiema dużymi izbami i sienią po środku.
Prócz tych pomieszczeń znajdują się trzy mniejsze:
kuchnia, alkierz "alkowa", pokój na
przedłużeniu sieni (dawniej kuchenka).
Budynek mieszkalny
jednokondygnacyjny, nie podpiwniczony z poddaszem
użytkowym na cele gospodarcze. Dom stoi na podmurówce z
kamienia łamanego. Ściany domu drewniane, konstrukcji
wieńcowej, tynkowane obustronnie "oflisy"
(zaprawa gliniana). Cześć belek posiada przekrój
prostokątny. Węgły łączone na zamek płetwowy, z
pozostawieniem ostatków o różnym wysięgu. Ściany
przy piecach oraz w bezpośrednim sąsiedztwie komina
murowane z cegły lub z kamienia. Podstawa komina
murowana z kamienia, natomiast jego górna część z
cegły. Dach półszczytowy - ostrospadowy z
półszczytami. Konstrukcja dachu krokwiowo-jętkowa. W
szczytach więźby dachowej charakterystyczne dla dachu
półszczytowego zastrzały. Zastrzały oraz krawężnice
połączone jętką. Krokwie łączone na nakładkę
prostą z kołkiem. Jętki łączone z krokwiami na czop
płetwowy z kołkiem. W części okapowej krokwie,
krawężnice oraz zastrzały zakończone przypustnicami.
Pokrycie dachu gontami sosnowymi (podwójnie). Podłogi
we wszystkich pomieszczeniach wykonano z desek na
legarach. Okna otwierane na zewnątrz. W części
frontowej występują okna zdwojone, pozostałe
pojedyncze. Szprosy łączone z ramą na kołki.
Wszystkie okna posiadają jednakowe węgary, poza oknem w
pomieszczeniu na przedłużeniu sieni (węższe). Okna
zaopatrzone były w okiennice składane. Drzwi
zewnętrzne masywne, składają się z dwu warstw desek,
od zewnątrz układ deseczek w romb, od zewnątrz deski
pionowe, zawieszone na zawiasach pasowych, zamykane na
żelazną zasuwę i zamek skrzynkowy. Nad drzwiami wąski
oszklony prześwit. Wszystkie drzwi wewnętrzne
płycinowe z przylgą (filunkowe). Dwoje drzwi
dwuskrzydłowych, pozostałe jednoskrzydłowe. Na belce
tragarzowej napis: Błogosław nam Panie to nasze
mieszkanie - broń nas od ognia Święty Floryanie -
Fondatorowie Maryanna i Wojciech Kalemkowie 25 lipca
1877. Belki tragarzowe oraz deski powały w obu izbach
niemalowane. W stropie sieni otwór prowadzący na
poddasze. Strop w całości ocieplony polepą z gliny i
sieczki. Grubość polepy 9 cm. Ściany od zewnątrz oraz
wewnątrz wylepione gliną z dodatkiem wapna oraz
pobielone. Glina wylepiana była na konstrukcji
drewnianej z cienkich łat lub okorowanych witek,
uzupełnionych słomą. Średnia grubość tynku 4 cm.
Piece: w kuchni piec chlebowy z okapami, w izbach piece
kaflowe.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-
|
|
|
|
|
ROZBIÓRKA I PONOWNY MONTAŻ |
|
|
|
|
Rozbiórka domu
nastąpiła w dniach: 14-18 maja 1982 roku
(wtedy szacowano utratę materiału na ok. 30 %).
Początek budowy
chałupy miał miejsce 18 lipca 2005 roku.
Do końca tego roku
wzniesiono obiekt w stanie surowym (fundamenty, ściany,
stropy, podłogi, okna, drzwi, dach). Do końca maja 2006
roku trwały prace końcowe w tym odtworzenie dwóch
pieców kaflowych i kształtowanie terenu wokół obiektu
(blisko 40 ciężarówek z ziemią).
Oddanie obiektu do
ekspozycji miało miejsce 11 czerwca 2006 roku.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-
|
|
|
|
|
REGION ZAGŁĘBIA DĄBROWSKIEGO |
|
|
|
|
Chałupa ze
Strzemieszyc Wielkich znajduje się na terenie
Górnośląskiego Parku Etnograficznego w części zwanej
regionem Zagłębia Dąbrowskiego. Obecnie w tym regionie
znajdują się takie obiekty jak: chałupa
małomiasteczkowa z Kromołowa, zagroda bogatego chłopa
z Łaz Błędowskich i spichlerz plebański z Wojkowic
Kościelnych.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-
|
|
|
|
|
STRZEMIESZYCE WIELKIE W ZARYSIE
|
|
|
|
|
Wieś Strzemieszyce
Wielkie istniała już w XIV wieku na terenie olkuskiego
zagłębia kruszcowego, należącego do biskupów
krakowskich. Stopniowo przyłączano do wsi przysiółki:
Czernice, Grabocin, Jamki, Jasienie, Mojchowizna,
Ostrowy, Przełajka, Szałasówka, Sólno (Sulno),
Warpie, Zastawie. W XIV i XV wieku istniała komora
celna, pobierająca opłaty za przewóz soli kamiennej w
drodze na Śląsk. Po osadzie, w której mieszkali
urzędnicy celni, pozostała nazwa Sulno. Strzemieszyce
były samodzielną wsią do 1965 roku. W latach 1965-1975
posiadały prawa miejskie. Przyłączone do Dąbrowy
Górniczej w 1976 roku. Dzielnica położona pomiędzy
Redenem i Strzemieszycami Małymi, przy drodze Dąbrowa
Górnicza - Kraków.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-
|
|
|
|
|
PODSUMOWANIE
|
|
|
|
|
Chałupa w
Górnośląskim Parku Etnograficznym przeznaczona
została do celów wystawienniczych i edukacji.
W części chałupy
odtworzono dwa historyczne wnętrza tj. kuchnię i
alkierz, w pozostałych izbach znajdują się dwa wysokie
piece kaflowe.
Opracowanie: Damian
Adamczak
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
