Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (1880-1902) |
||||
| * HISTORIA < ENCYKLOPEDIE
O DG |
||||
| * SPIS < STRONA GŁÓWNA < NOWOŚCI |
||||
|
|: DĄBROWA GÓRNICZA |: GOŁONÓG |: BŁĘDÓW |: CHECHŁÓWKA |: KSAWERY |: REDEN |: STRZEMIESZYCE |: SULNO |: TUCZNOBABA |: UJEJSCE |: ZĄBKOWICE |: GÓRNICZA GMINA |: BOGORIA |: BIAŁA PRZEMSZA |: CZARNA PRZEMSZA |: PRZEMYSŁ METALURGICZNY |: PRZEMYSŁ WYDOBYWCZY |: PRZEMYSŁ MECHANICZNY |: WYDAWNICTWO |
|||
 _ |
||||
DĄBROWA
górnicza   |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM I ( 1880 ) |
Dąbrowa Górnicza, wieś i osada górnicza i fabryczna, powiat będziński, gmina Górnicza, parafia Będzin. Leży w dolinie Czarnej Przemszy.wzniesionej na 112 sążni nad poziom morza, miedzy gruppą wyniosłości gołonożskich i wsgórzystemi okolicami Będzina. Posiada kościół katolicki, wystawiony ze składek, w stylu gotyckim, szkołę początkową, zarząd górniczy zachodniego okręgu. Sąd gminny okręgowy I, urząd gminny tak zwanej gminy Górnicza, stację drogi zelaznej warszawsko-wiedeńskiej na odnodze z Ząbkowic do Sosnowic, stację pocztową i telegraf. Odległość od Warszawy 281 wiorst, od Będzina 5 wiorst, od Gołonoga 3 wiorsty, od Ząbkowic 6 wiorst. Połączona drogami bitemi z Będzinem, Siewierzem, Sławkowem, Olkuszem i Niwką. Dąbrowa stanowi najważniejszą osadę górniczą w królestwie i jedno z ognisk przemysłu fabrycznego. Rok 1796 za rządu pruskiego otworzono tu kopalnię węgla a przy niej zaczęła się budować kolonia fabryczna, która od nazwiska ówczesnego dyrektora górnictwa Reden, miano swoje otrzymała. Dwie dzielnice, jako to Huta Bankowa i Ksawery, w epoce kiedy górnictwo pod rządem banku polskiego zostało, mianowicie zaś od roku 1835 po rok 1842, były zbudowane. Różne epoki, w których Dąbrowa wzrastała i wielką osadę utworzyła, wybitnie odznaczają się na jej budowlach. Stara Dąbrowa, pierwotna wieś, na wzgórzu, mimo zamożnosci mieszkańców długo zachowywały dawny swój charakter. Kolonia Reden, w nizinie ku rzece Bogoryi stopniowo spadającej, już więcej do miasta ma podobieństwo; inne czysto osadę fabryczną przedstawiają. W Dąbrowie każda ulica przerznieta kanałami i wysadzona drzewkami, innym rodzajem domków jest zabudowana. Najcelniejsze tutaj budowle są: pałac zarządu okręgowego, wystawiony w stylu gotyckim w roku 1842, podług planu budowniczego Lanci, mieszczący w sobie i biuro naczelnika zakładów rządowych fabrycznych. Lazaret górniczy, przerobiony z dawnych koszar, wystawuinych w roku 1827 dla robotników, apteka, stacya pocztowa i telegraf pocztowy. Węgiel kamienny zagłębia dąbrowskiego zasila wzniesione przez rząd huty żelazne, oraz huty cynkowe rządowe i prywatne. Pomimo, że za rządu pruskiego były tu już fabryki; właściwie kopalnie tutejsze i zakłady powstały dopiero w bieżącem stuleciu: cynkowe od roku 1816, żelazne od roku 1863, a węglowe od 1854 roku. Kopalnia Ksawery założona została za najpotężniejszym z naszych pokładów, albowiem w rozciągłości około 300 sążni wzdłuż, leżący bezpośrednio nad sobą 14 ławic, dających razem warstwę do 50 stóp grubą. Rokiem 1861 otworzono nową kopalnię węgla na pokładzie, przez Józefa Cieszkowskiego, byłego naczelnika tych kopalń, wyśledzoną w roku 1846; przeznaczoną do zasilania swym węglem przyległych pieców Huty Bankowej. Kiedy inne warsty węgla naszego z małym upadem 10 do 14, prawie zatem poziomo, ciągną się, warstwa Cieszkowskiego zaczyna się dość spadzisto, dochodząc 30 do 40. W zamiarze korzystania z ogromnych pokładów węgli w tej kopalni, na samym jej brzegu zbudowano tu w roku 1826 hutę cynkową, a drugą w roku 1827. Prócz tych dwóch hut w tejże samej linii stoi budynek, gdzie mufle i cegłę ogniotrwałą wyrabiają, a w tyle piece rumfordzkie i płomienne do prażenia galmanu służące. Półmilowa przestrzeń rozdziela kolonię Reden od Huty Bankowej, ztąd nazwanej, że za administracyi banku polskiego powstała, któej wielkie piece stanęły w roku 1839; położone one są na połowie zdrogi miedzy kopalniami Reden i Ksawery, z których ten materyał kolejami żelaznemi do hut jest dowożony. W roku 1875 przez specyalistów dokonane wyliczenie zamożności dąbrowskich kopalń węgla kamiennego wskazuje, że kopalnia Ksawery pod Będzinem ma pudów 114480000, kopalnia Nowa 56478000, kopalnia Łabęcki 27918000, kopalnia Cieszkowski 5009400, kopalnia Reden pod Dąbrową 125922000, kopalnia Tadeusz (w Strzyżowicach) 35736000: razem otworzone kopalnie pudów 410628000. Odwody na nowe otworzyć się mające: odwód 1(kopalnia Ksawery) pudów 792000000; 2 (kopanie Nowa, Łabecki i część Cieszkowski) 834000000; 3 (z kopalni Cieszkowski) 852000000; 4 (z kopalnią Reden i pokładem Szuman) 516000000; 5 (będzińskie pole) 36000000; 8 (Tadeusz) 60000000; 9 (przedłużenie Redena i pokład Staszyc) 96000000: razem pudów 3510000000; dodawszy kopalnie otwarte jak wyżej 410628000, w ogóle pudów 3920628000. Licząc na korzec po 6 i pół pudów, wyniesie korcy 603173000. Wymienione wyżej kopalnie: Ksawery, Nowa, Łabęcki i Cieszkowski są nabyte przez prywatne towarzystwo, reprezentowane przez bank francusko-włoski;Reden zaś i Tadeusz pozostają własnoscią rządu. W braku świeższych danych co do produkcyi, któych nie mogliśmy z miejsca otrzymać, dajemy dla przykłądu ze sprawozdań drukowanych w dziennikach, ze 2 kopalnie: Ksawery i Łabęcki w roku 1877 dostarczyły 5,108,177 pudów węgla, przyczem były zajęte 3 maszyny wyciągowe, 2 wodociągowe i 938 robotników (608 mężczyzn, 140 kobiet, 190 dzieci). Kopalnie Plemiannikowa, Rozenkampfa i banku franko-włoskiego 1878 roku dobyły 12,427,129 pudów węgla; pracowało 5 maszyn o sile 152 koni, 6 pomp, 336 koni, 576 górników, 781 pomocników. W Dąbrowie Górniczej i bliższej okolicy znajdują się następujące fabryki i kopalnie węgli: Reden, Cieszkowski, Łabęcki, Nowo Łabęcki, Ksawery, Koszelew, Paryż, Hieronim, Szuman, Mikołaj, Zofia, Maciej, Jan, Wsiewołod, Kazimierz. W wielu z wymienionych kopalń znajdują się także nad pokładem węgla, pokłady rudy żelaznej. Fabryki: 1) Huta bankowa, obecnie należąca do kompanii francusko-włoskiej, w której znajdują się wielkie piece do otrzymywania surowizny, fabryka stali, szyn stalowych i żelaza. 2) Warsztaty mechaniczne wyrobów żelaznycj towarzystwa prywatnego "Syrena". 3) Fabryka cegły i przyrządów ogniotrwałych Lesieckiego i sp. 4) Gisernia odlewów żelaznych kuchennych Schein i sp. 5) Fabryka drutu, gwoździ i łańcuchów M Laskier i sp. 6) Huty cynkowe, własność rządowa, z których cynk w sztabach przewozi się do walcowni w Sławkowie. 7) Fabryka cegły ogniotrwałej i zwyczajnej prasowanej oraz rur glinianych glazurowanych J. Piechulek. Fabryka stali i szyn dostarcza szyn dla drogi warszawsko-wiedeńskiej i dróg rosyjskich. Machina do walcowania szyn jest o sile 500 koni. Stal wyrabia się według systemu Martensa. Rudy dostarcza w całosci kopalnia Szymon, o 2 mile odległa, a głownie przychodzi ona z Węgier. Piec do topienia rudy ma miech parowy o sile 300 koni. Fabryka ta obecnie w ręku p Verdie i sp. zatrudnia 1,100 ludzi. Co do liczby domost i mieszkańców Dąbrowy, to także cyfr dokładnych podać nie możemy, bo dane, nawet urzędowe. lecz z różnych źródeł, wielce się różnią jedne od drugich. To tylko pewna, że ludność ta szybko wzrasta (około 6000). Według urzędowego spisu miejscowości guberni piotrkowskiej osada Dąbrowa ma 637 m. gruntu włościańskiego, fabrycznego i zarządu górniczego. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| GOŁONÓG |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM II ( 1881 ) |
Wieś i osada górnicza, powiat będziński, gmina olkusko-siewierska, parafia Gołonóg. Leży na wyniosłości 982 stóp nad poziomem morza, o 7 wiorst na północ od Będzina, przy drodze bitej z Dąbrowy górniczej do Siewierza, na lewo od linii drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej, pomiędzy Ząbkowicami a Sosnowicami. Posiada kościół parafialny murowany, z 1675 roku, fundacyi Andrzeja Trzebnickiego biskupa krakowskiego, urząd gminy, dom przytułku dla kalek i starców. Znajdują się tutaj bogate kopalnie węgla kamiennego. W 1877 roku w szybach "Zofia" i "Mikołaj" pracowało 430 mężczyzn, 241 kobiet, 129 dzieci, przy pomocy 4 maszyn. Wydobyto 2,244,799 pudów węgla; kopalnia Mikołaj, w której bez maszyn parowych pracowało 118 mężczyzn, 25 kobiet, 45 dzieci, wydała 810126 pudów. W promieniu półtorawiorstowym od Gołonoga leży 8 wsi: Babiełan (12 domów), Krasowa (15 domów), Laski (50 domów), Niwiska (27 domów), Piekło (20 domów), Starawieś (16 domów) i Zając (18 domów). Liczą one razem 197 domów, 1866 mieszkańców, 2244 morgi ziemi włosciańskiej, w tem 1084 morgi ornej roli. W 1827 roku było tu 127 domów i 919 mieszkańców. Gołonóg należał do dóbr biskupstwa krakowskiego. Około Gołonoga znaleziono w spodnich warstwach formacyi węglowej szczątki mięczaków morskich. Na wschód od Gołonoga porfir felzytowy, jedyne miejsce gdzie spostrzeżono w Królestwie Polskim skałę wybuchową plutoniczną (Trejdosiewicz). |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XV -2 ( 1902 ) |
Wieś i osada górnicza, powiat będziński. Posiada stacyę drogi żelaznej iwangrodzko-dąbrowieckiej, zarząd leśnictwa olkuskiego. Za czasów Długosza była to wieś biskupów krakowskich, miała 11 łanów km., 2 zagrody. Dawała biskupom dziesięcinę wartości do 8 grzywn. Należała do parafii w Sławkowie. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| BŁĘDÓW |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM I ( 1880 ) |
Wieś rządowa, nad rzeką Białą Przemszą, powiat będziński, gmina Łosień, parafia Niegowonice, na lewo od drogi bitej z Dąbrowy górniczej do Olkusza. W 1827 roku było tu 27 domów i 193 mieszkańców, obecnie 49 domów, 314 mieszkańców i 366 morg ziemi włościańskiej. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| CHECHŁÓWKA |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM I ( 1880 ) |
Chechłówka lub Hechłówka, wieś powiat będziński, należąca do dóbr Zagórze, położona przy drodze bitej od tejże wsi Zagórze do Dąbrowy górniczej. Własność niemieckich poddanych, sukcesorów p. Gustawa Kramsty. Gmina Górnicza, parafia Zagórze. Rozległość gruntów dworskich morg 31, domów dworskich murowanych 7, w tej liczbie koszar na mieszkania robotników 6, drewnianych 4. Ludności czasowej 345. Posiada kopalnie węgla kamiennego. Na pokładzie Uekskul (od nazwiska byłego członka rady administracyjnej w latach 1856/8 barona Uekskul) kopalnia Wilhelm z wychodem zachodnio-północnym. Głębokość do węgli 210 stóp. Grubość pokładu 8 stóp, upad 22 stopnie. Węgiel średniej twardości, szybów dwa, machiny parowe: pociągowa 1 o sile 25 koni i dobywalna 1 o sile 10 koni. W roku 1879 wydobyto węgla pudów 2,440,399, co wynosi korcy 375,400. Zatrudnia robotników: górników 80, pomocników 100. Kopalnia Ignacy, w niej 5 pokładów pod sobą, każdy do 3 stopy grubości, i szósty pod niemi na 4 stopy, z węglem wyborowym, upad zachodnio-północny. Do ostatniego pokładu 230 stóp głębokości, upad 20 stopni, szybów 6. W roku 1879 wydobyto węgla pudów 362,785, co czyni korcy 55,800. Kopalnia ta obecnie nieczynna i machiny parowe dotychczasowe rozebrane, a ustawiane są przewiezione z kopalni Edward pod Niwką: Wodociągowa o sile 47 koni i dobywalna o sile 55 koni, z zamiarem dobicia się do głębszego pokładu Reden, rozciągającego się od rządowej kopalni tegoż nazwiska w Dąbrowie, znakomicie grubego i dobry węgiel wydającego, W bliskości kopalni Ignacy, na południe od tejże, huta cynku, Paulina zwana, mieszcząca 20 pieców. Posiada maszyn parowych 3, z siłą 24 koni. Wytapia galman dowożony z kopalni pod Bolesławiem za Sławkowem, o 23 wiorsty odległej, używając węgla z miejscowych kopalń a częściowo i z dowozu z kopalń w Niwce. Rok 1879 wyprodukowano cynku 85201 pudów. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM VII ( 1886 ) |
Paulina - huta cynkowa na obszarze wsi Chechłówka, powiat będziński. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| KSAWERY |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM IV ( 1883 ) |
Kolonia i kopalnia, powiat będziński, gmina Górnicza, parafia Będzin. Kolonia ma 18 domostw, 232 mieszkańców i 3 morgi ziemi, zakład górniczy 1 dom, 8 mieszkańców, 15 morg, własność rządowa. Obecnie Dąbrowa Górnicza. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| REDEN |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM IX ( 1888 ) |
Osada górnicza, kopalnia i pokład węglowy, w powiecie będzińskim. Osada i kopalnia leża w gminie Górniczej, parafia Będzin, odległosć 1 1/2 mili od Będzina, ma szkołę początkową. 182 domy, 1630 mieszkańców, 80 morgów włościańskich i 163 morgi ziemi rządowej. Stanowi właściwie część wielkiej osady górniczej, zwanej Dąbrowa. Leży w dolinie rzeki Bogoryi, o pół mili od Huty Bankowej, także wchodzącej w skład Dąbrowy. Dobywanie węgla w tem miejscu rozpoczęło się już około 1786 roku. Dobywano średnio po 20,000 korcy rocznie. Za rządów pruskich rozpoczęto prawidłową eksploatację i wtedy przy kopalni powstała osada, której dano nazwisko ówczesnego dyrektora górnictwa Redena. Czynną była do 1806 roku. Za królestwa polskiego kopalnia ta zostawała jako własność rządowa pod administracją zarządu górniczego. Pożary w 1860 i 1865 roku sprawiały wielkie spustoszenia i przerwały roboty. Nazwa kopalni nadaną została także najważniejszemu pokładowi węgla kamiennego w polsko-szląskiem węglowem zagłębiu. Pofałdowane warstwy tego zagłębia tworzą na powierzchni między Dąbrową a Sielcami tak zwaną nieckę a miedzy Sielcami a Modrzejowem siodło. Z licznych warstw zagłębia pierwszorzędne znaczenie ma pokład siegający do 18 metrów grubości. Liczne ale cieńsze i mniej dobre jakościowo pokłady, leżące powyżej tej warstwy, zwane są górnemi a nizsze dolnemi, odnośnie do pokładu Reden. Północne skrzydło pokładu występuje najdalej na zachodzie w Wojkowicach Komornych i Grodźcu, ma ono tu do 7,5 metra grubości, przy lekkim pochyleniu południowem. Urywa się on nagle na granicy Grdźca i występuje ponownie powyżej Będzina, pomiędzy szosą grodziecką a Brzozowicami, przy grubości do 8 metrów. Na wschód od Brzozowic uskok poprzeczny zwraza pokład w górę, tak że jego wychodnia występuje dopiero w Dąbrowie, w kolonii Ksawery. Część tę eksploatowała dawniej kopalnia rządowa Ksawery, a obecnie towarzystwo francuskie w kopalni Koszelew i Barbara. Grubość sięga tu do 14 metrów, pochylenie południowe pod kątem 6 stopni do 8 stopni. Na wschodnim krańcu hut cynkowych nowy uskok przerzuca pokład na dół ku kopalni Paryż, a następnie ku kopalni Cieszkowski, gdzie grubość warstwy 18 metrów, przy upadzie 50 stopni. Ta ostatnia kopalnia po pożarze w 1873 roku zatopiona, jest dotąd bezczynną, podobnie jak i przyległa rządowa kopalnia Reden, której węgiel zaledwo w dziesiątej części wyczerpany został. Kilkakrotnie pożary zatamowały dostęp do znacznej części pola kopalnianego. Nowy uskok prowadzi warstwę węglową na głębszym poziomie ku Zagórzu, gdzie istnieje kopalnia Ignacy (Kramsty). Przy średniej grubości do 15 metrów upad sięga 30 stopni. W lesie na wschód od Zagórza odkryto niedawno wychodnie tego pokładu, podniesionego tu przez uskok. Odbudowuję się one obecnie w odkrywce. Ten sam pokład zasila kopalnię Kazimierz. Wychodnie Redenu nie są u znane, lecz szybem dosięgnięto najgłębszego poziomu tego pokładu na 240 metrach pod powierzchnią. Grubość warstwy zmienna od 6 metrów (wschodni uskok) do 15 metrów (część zachodnia). Dalej na wschód istnieje zalana obecnie kopalnia Feliks I i we wsi Niemce Feliks II, gdzie pokład ma do 7 metrów grubości, przy upadzie 30 metrów. Jest to najdalszy znany dotąd wschodni kraniec północnego ciagu Redenu. Być może, iż pokłady w Sierczy (powiat chrzanowski w Galicyi) są dalszym ciągiem. Wychodnie północnego skrzydła Redenu przedstawiają układ schodkowy, wywołany przesuwaniem się ciągłem ku północy, przy stopniowem obniżaniu się poziomu, z godną uwagi regularnoscią. Południowe skrzydło Redenu, z upadem północnym, ciągnie się od Czeladzi przez Milowice, Sosnowiec i Sielec do Dandówki. Pokład ten rozszczepia się (w Sielcu) na dwa, a dalej (Milowice i Czeladź) na trzy oddzielne warstwy, odległe od siebie 15 do 50 metrów. Upad północny wynosi w Sielcu 30 stopni do 45 stopni. Istnieją tu kopalnie: Ludwigschoffnung i Fanny. W Milowicach kopalnia Wiktor wyrobiła już pierwszy pokład a drugi zostaje w odbudowie. W Czeladzi istnieją dwie kopalnie: Saturn (ks. Hohenlohe) i Ernest Michał (Societe Anonyme). Pierwszy pokład ma grubości 4 metry, drugi 7 metrów, trzeci przeszło 8 metrów. Ostatnie skrzydło Redenu z upadem południowym zajmuje niewielką stopsunkowo przestrzeń pomiędzy Modrzejowem a Niwką. Górny poziom tej części koło Modrzejowa, na obszarze koncessyi hr. Renarda, jest zalany od 1881 roku, za to w Niwce kopalnie: Jerzy, Karol i Edward (Gustaw von Kramsty) odbudowują spiesznie bardzo pokład mający do 10 metrów grubości, przy słabym upadzie. Wielka regularność pokładu i silny strop piaskowcowy ułatwiają pracę, ztąd kopalnie te dostarczają obecnie prawie 1/3 całej produkcyi węgla w królestwie. Ogólny zasób węgla w pokładzie Reden wynosi do 700 milionów tonn (tonna = 1000 kgr. = 10 korcom). Wydobyto dotąd 45 milionów tonn. Pokłady górne i dolne zwierają około miliarda tonn. Przy zdwojowej produkcyi zapas ten może starczyć na 400 lat. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| STRZEMIESZYCE |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XI ( 1890 ) |
Strzemieszyce Wielkie i Strzemieszyce Małe, w XV wieku Strmyeschycze major i minor, w 1490 roku Strzemesznycza, a 1581 roku Strumieszice, dwie wsi nad rzeką Rakówką (dopływ Przemszy), powiat będziński, gmina Olkusko-Siewierska, parafia Gołonóg. Leżą śród wyżyny olkusko-szląskiej, w punkcie przecięcia się drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej z drogą żelazną dąbrowiecką i z drogą bitą łączącą Olkusz z Będzinem. Posiadają stacyę drogi żelaznej wiedeńskiej (odległej 280 wiorst od Warszawy), stacyę drogi żelaznej dąbrowieckiej (odległej 12 wiorst od Sławkowa, 6 wiorst od Dąbrowy). Są tu dwie szkoły początkowe, kopalnie galmanu (Anna), piec wapienny, pokłady wapienia i węgla. Strzemieszyce Wielkie wraz ze wsiami: Grabocin (27 domów), Ostrowy (10 domów), Jasinie (49 domów), Sulno (19 domów), kolonoią Jamki (10 domów), Zastawie (6 domów) mają 224 domy i 1840 mieszkańców, 281 morgi (1728 mórg ornej). Strzemieszyce Małe ze wsiami: Kardębie (19 domów), Zakowie (23 domy) i kolonia Lipówka (9 domów), mają 148 domów, 1340 mieszkańców, 1746 morgi (1161 ornej). W 1827 roku Strzemieszyce Wielkie miały 144 domy, 922 mieszkańców; Strzemieszyce Małe 85 domów, 486 mieszkańców. W 1827 roku wystawiono przy drodze ze Sławkowa do Strzemieszyc płóczkę galmanu, która około 1850 roku wydawała rocznie do 20,000 korcy galmanu 14 do 16 %, wydobywanego z kopalni Anna. W połowie XV wieku wsie Strzemieszyce Wielkie i Małe, w parafii Sławkówm były własnoscią biskupów krakowskich. Strzemieszyce Wielkie miały 16 łanów kmiecych i 1 zagrodę, dających dziesięcinę, wartości 10 grzywien biskupowi. Sołtys płacił za dziesięcinę 2 fertony. Strzemieszyce Małe miały 18 łanów, karczmę, łany sotłysie, dajace dziesięcinę wartości 20 grzywien. (Długosz, L.B., II 187). Wedłg reg, pob. powiatu krakowskiego z roku 1490 wieś Strzemiesznica major miała: 11 łanów. W roku 1581 we wsi Strzemieszyce (parafia Sławków) biskup krakowski płaci od 15 łanów kmiecych, 2 zagród z rolą, 12 zagród bez roli, 2 komnaty z bydłem, 1 komnata bez bydła, 1/4 roli, 1 sołtysi. Według reg. pob. powiatu proszowskiego z roku 1490 wieś Strzemieszyce Małe, w parafi Jaworzno, miała 11 łanów; w roku 1581 wieś Strzemieszyce (parafia Sławków), biskup krakowski płaci od 16 łanów kmiecych, 1 sołtysi, 4 komory z bydłem, 5 komór bez bydła, 4 rzemieślników. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| SULNO |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XI ( 1890 ) |
Wieś włościańska, powiat będziński, gmina olkusko-siewierska; ma 19 domów, 145 mieszkańców; obecnie Strzemieszyce. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| TUCZNOBABA |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XII ( 1892 ) |
Tucznobaba albo Tucznababa, wieś i osada leśna, powiat będziński, gmina Łosień, parafia Chruszczobród; wieś ma 57 domów, 443 mieszkańców, 1147 morgi; osada leśna 1 dom, 16 morg dworskich; karczma 1 dom, 3 mieszkańców. W 1827 roku było 40 domów, 272 mieszkańców. W roku 1879 odkryto tu obfity pokład galmanu. W połowie XV wieku wieś Tucznobaba w parafi Sławków, własność biskupów krakowskich, miała 13 łanów kmiecych, z których płacono dziesięciny 8 szerokich czeskich groszy biskupom krakowskim. Były tam 4 łany sołtysie; 2 sam uprawiał, 2 obsadził kmiećmi, z nich płacono dziesięciny 8 groszy pleanowi sławkowskiemu. Według reg pob. pow. proszowskiego z roku 1581 wieś Tuczna Baba, w parafi Chruszczobród, własnosć biskupa krakowsiego, miała 6 łanów kmiecich, 4 zagrody bez roli, 2 komory z bydłem, ćwierć roli karczm,. 1 łan sołtysi, dudę ubogiego, który się uczy grać. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| UJEJSCE |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XII ( 1892 ) |
W XV wieku Uyeszdzecz i Uyezdzecz, wieś kolonia i folwark nad rzeką Czarną Przemszą, powiat będziński, gmina i parafia Wojkowice Kościelne, odległe 10 wiorst od Będzina, przy drodze z Dąbrowy Górniczej do Siewierza; wieś 89 domów, 635 mieszkańców, 982 morgi; kolonia 2 domy, 16 mieszkańców, 33 morgi; folwark 8 domów, 1046 mórg dworskich; karczma 1 dom, 2 morgi. W 1827 roku 78 domów, 448 mieszkańców. We wsi szkoła początkowa, na folwarku piec wapienny, suszarnia nasion leśnych, plantacya morwy. Dobra Ujejsce (własnosć Kramstów) składały się r. 1875 z folwarku Ujejsce i Wygięłzów, rozl. morg 2807: Folwark Ujejsce grunty orne i ogrody morg 221, łak morg 107, pastwisk morg 202, lasu morg 1636, zarośli morg 48, w osadach morg 157, wody morg 1, nieużytków morg 17; budynków murowanych 10,drewnianych 13; folwark Wygiełzów ornych i ogrodów morg 198, łąk morg 5, wody morga 1, nieużytków morg 5; las nieurządzony. Wieś Ujejsce os. 113, morg 1181; wieś Wygiełzów os. 17, morg 198. W połowie XV wieku wieś Ujezdziecz Bliższy, własnosć Mateusza, Andrzeja i Mikołaja herbu Nowina, miała 2 łany km., dające dziesięcinę plebanowi w Siewierzu a kolendę plebanowi w Wojkowicach. Część Ujezdziecz Dalszy, własnosć Stanisława i Jana Grabowskich, miała 4 łany km. i folwarki, dające też dziesięcinę do Siewierza a kolendę do Wojkowic. Obie części płaciły świętopietrze. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| ZĄBKOWICE |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XIV ( 1895 ) |
Wieś i osada nad rzeką Trzebiczką. Powiat będziński, gmina olkusko-siewierska, parafia Gołonóg. Na obszarze wsi stacya drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej, odległość 275 wiorst od Warszawy. Od stacyi idzie osobna odnoga drogi żelaznej do Sosnowca i Katowic, mając 16 wiorst długości. Na obszarze Ząbkowic znajdują się pokłady rudy żelaznej. Wieś ma 56 domówm 626 mieszkańców, 714 morgi; osada stacyjna 7 domów, 12 morg; obszar dworski 136 morgi. W 1827 roku wieś rządowa Ząbkowice w parafi Gołonóg, miała 40 domów, 227 mieszkańców. W połowie XV wieku wieś biskupów krakowskich, ma 7 łanów kmiecych, dających dziesięcinę, wartości do 7 grzywien. Długosz podaje dwa opisy tej wsi, raz w parafi Chruszczobród, drugi raz w parafi Sławków. W roku 1581 biskup krakowski płaci tu od 6 łanów kmiecych, 2 zagród z rolą, 3 zagród bez roli, 1 komory bez bydła, 1 łanu sołtysowego. Pierwszy wielki piec założyli tu w 1725 roku biskupi krakowscy. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| GÓRNICZA gmina |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM II ( 1881 ) |
Górnicza gmina należy do sądu gminnego okręgu I w Dąbrowie górniczej, gdzie też i stacya pocztowa, obejmuje ona niewielki obszar 152 mórg, na którym mieści się osada Dąbrowa górnicza i przyległe do niej kopalnie i zakłady fabryczne (stałych mieszkańców 3000, niestałych do 4000), których wyliczenie obecne pod Dąbrowa. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| BOGORYA (POGORIA) |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM VIII ( 1887 ) |
Pogorya (Bogorya), osada nad rzeką Bogoryą albo Strachowiec, powiat będziński, gmina Olkusko-Siewierska, parafia Siewierz, ma 1 dom, 4 mieszkańców, 48 morgi ziemi dworskiej. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XI ( 1890 ) |
Strachowiec (Pogoria) - Nazwa dawana niekiedy rzeczce Bogorya w powiecie będzińskim. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| BIAŁA PRZEMSZA |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM I ( 1880 ) |
Rzeka, bierze początek za źródeł za osadą Wolbromiem w powiecie olkuskim. Dwa strumienie, jeden z pod Łobzowa, drugi z pod Poręby górnej, połączywszy się, tworzą tę rzekę, która, płynąc naprzód w kierunku południowo-zachodnim, zwraca się pod Chrząstowicami ku północy, dalej na Gołczowice, Błędów do Okradzionowa, w kierunku zachodnim, odtąd za Sławków i Maczki w kierunku prawie zupełnie południowym, a ztąd, stanowiąc granicę kraju od Galicyi, płynie w kierunku zachodnim ku Niwce, gdzie łaczy się z Czarną Przemszą w samym punkcie zejścia się granic Królestwa Polskiego, Galicyi i Szląska. Rzeka ta ma źródła w opoce wapiennej; płynąc na gruncie bardzo piaszczystym, koryto swoje zanosi piaskiem. Zasilana z obu stron zdrojami, prawie nigdy w całym swoim nie zamarza biegu. Długa 52 wiorsty, z tych 13 płynie granicą. Pod Sławkowem znajduje się na niej most, a drugi kolei żelaznej na samej granicy kraju, murowany, sklepiony, mający 212 1/2 stóp w swietle. Do Białej Przemszy wpadają: z prawego brzegu: struga z pod Domaniewic, płynie przez Bydlin i Cieślin, ma ujście pod Gołczowicami; struga z pod Rodaków i Ryczówka; z pod Jeziorowic, Łąk i Niegowonic małe strugi połączone, pod wsią Łazy; struga z pod Strzemieszyc i Warsawa, która płynie przez Porąbkę i Klimontów i wpada niedaleko ujścia. Z lewego brzegu: struga z błot wolbromskich; rzeczka Biała, wypływająca z pod wielkich przenośnych piasków, wpada pod Kuźniczką nową; struga z lasu bukowego; rzeczka Sztolnia, wypływająca z pod Żurady i Niesuwic, płynie po samym piasku około Starczynwa i wpada pod wsią Bobrek; rzeka Jaworznik, wpada już w krakowskiem, prawie przy samej kolei żelaznej. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| CZARNA PRZEMSZA |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM VI ( 1885 ) |
Masłonica (Przemsza) Rzeka w powiecie będzińskim, poczyna się na granicy z powiatem olkuskim, pod Ogrodzieńcem, płynie ku zachodowi przez Kuźnicę Masłońską i pod młynek Kudziela niedaleko Turzy, wpada z lewego brzegu do Czarnej Przemszy. Długa na 8 wiorst. Właściwie stanowi początek tej ostatniej. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM VII ( 1886 ) |
Masłonica (Przemsza) Dolina śród której leży osada Ogrodzieniec otoczona jest od północy, wschodu i południo-wschodu skalistemi, bezleśnemi wzniesieniami, od zachodu zaś ciagnie się niższy lesisty obszar, stanowiący naturalny zbiornik wód spływających z wyżyny. Ztąd wypływają strumienie, z których połaczenia powstaje Czarna Przemsza (obecnie Masłonica). |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM IX ( 1888 ) |
Czarna Przemsza, Przemsza Czarna, u Długosza Przemscha, rzeka, bierze początek z północnej pochyłości olkuskiego płaskowzgórza, o 3 wiorsty a północ od Ogrodzieńca, pod wsią Bzowem, w pobliżu źródeł Warty. Średnie wzniesienie okolicy dochodzi 1400 stóp a w pobliżu Bzowa, w stronie północno-wschodniej wznosi się wzgórze do 1582 stóp. Przybrawszy kierunek zachodni i płynie Przemsza koło folwarku Jordanówki, po za którym wchodzi w lesisty piaszczysty obszar na północ od wsi Rokitna (w powiecie będzińskim) i tu łączy się z kilku strumieni, prowadzącymi wody ze stoków zachodnich wyżyny miedzy Ogrodzieńcem a Bzowem i wody lasów rokitniańskich. Podążając w kierunku zachodnio-północnym dochodzi do Turza, tu przyjmuje z lewego brzegu rzeczkę Masłoninę i skręca na północ. O kilka wiorstw na południe od Turzy skręca ku zachodowi i dąży doliną wyżłobioną przez wody spływające tak z północnych stoków centralnego terasu wyżyny, jak i z pochylającego się ku południowi obszaru północnej części powiatu. Płynie przez Porębę Mrzygłodzką, Dziechciarze, Krzemiedę, mając z prawej strony bezleśny, piaszczysty a z lewej przeważnie lesisty obszar. Łysa Góra, wznosząca się nad brzegiem rzeki miedzy Krzemiedą a Siewierzem, sięga tylko 1120 stóp n.p.m.. Przyjąwszy z prawego brzegu dość znaczny dopływ strumieni z pod Niwki, Żelisławic i Pinczyc (Mapa sztabu generalnego XXI C zwie dopływ z pod Pinczyc, Biała Przemsza) a z lewego brzegu poniżej Siewierza rzekę Mitręgę, skręca ku południowi, pomiędzy wspomnianą Łysą Górą z lewego a wsią Piwonią z prawego brzegu. Za Siewierzem przybiera zachodni i południowo-zachodni kierunek, tworzy liczne zakręty, wymijając wynioślejsze obszary wyżyny, sięgając tu do 1000 stóp miejscami. Pod Przeczycami rozszerza się dolina rzeki, któa aż do wsi Łagisza przybiera kierunek południowy. Między Wojkowicami, Ząbkowicami i Łagiszą dolina Przemszy rozszerza się w lesisty i podmokły obszar, z którego wody z części wschodniej prowadzi do Przemszy rzeczka Trzebyczka, uchodząca z lewego brzegu poniżej Przeczowa i Bogorya, uchodząca pod Gzichowem. Te dwie rzeczki płynące niemal równolegle i uchodzące w trzywiorstwowej odległości, wytwarzały na lewym brzegu Przemszy obszar błotny miedzy Przeczowem, Piekłem, Gołonogiem, Dąbrową. Od wsi Łagisza Przemsza skręca ku zachodowi, dosięga Będzina i podąża ku południowi doliną, którą przeprowadzono linią drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej (odnoga do Sosnowic). Trzy razy przerzyna tor kolejowy, raz na głównej linii (pod Sielcami) a dwa razy na odnogach fabrycznych. Na południe od Sielc dosiega granicy Modrzejowa, tworząc na przestrzeni około 6 wiorst linię graniczną i na południe od Niwki przyjmuje z lewego brzegu Białą Przemszę w punkcie zbiegu granic królestwa polskiego, Galicyi i Szlązka, następnie płynie granicą Galicyi i Szlązka Pruskiego i pod Gorzowem (powiat chrzanowski), niedaleko Oświecimia, wpada do Wisły z lewego brzegu. W Galicyi przyjmuje drobne dopływy: Katowicką Wodę (od Katowic), Wąwolnicę, Ponikwicz i Smierdzionkę. Długość biegu w obrębie królestwa wynosi około 56 wiorstw, a na granicy Galicyi 22 wiorsty (23-25 kilometrów). W 1818 roku zamierzano usprawnić część od Będzina do ujścia Białej Przemszy. Na trzech ostatnich milach spławiają na Przemszy w Galicyi drewno i węgiel kamienny. Opis Przemszy podał też Wolski w Dzienniku Powszechnym 1862 roku No 98. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XIII ( 1893 ) |
Naprzeciw Soły wpada do Wisły z lewej strony Czarna Przemsza. Jest to pierwsza większa rzeka, jaką Wisła przyjmuje z lewej strony; ma ona kierunek z północy ku południu. Źródła jej znajdują się pod wsią Bzowem (powiat olkuski), niedaleko źródeł Warty (system Odry) a ponizej Gorzowa uchodzi do Wisły. Od ujścia Brynicy stanowi granicę polityczną miedzy Szląskiem pruskim a królestwem polskiem. Do Czarnej Przemszy wpada z lewej strony Biała Przemsza, której źródła przytykają do źródeł Pilicy, z prawej zaś strony Brynica, której źródła zbliżają się do Małapanwi (system Odry); stanowi ona także granicę polityczną między Szląskiem i królestwem polskiem aż do ujścia do Przemszy. Czarna Przemsza od połowy swego biegu jest już spławna dla galarów. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| PRZEMYSŁ METALURGICZNY |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM III ( 1882 ) |
Huta Bankowa Kolonia włościańska nad rzeką Czarną Przemszą, powiat będziński, gmina Górnicza, parafia Będzin. Budowa tej huty rozpoczęta była jeszcze przez bank polski w roku 1855 i szła bez przerwy do 1875 roku; w roku zaś 1876 wydział górnictwa sprzedał Hutę bankową oficerowi rosyjskiej wojennej marynarki, kapitanowi 1-ej rangi Plemiannikowi i półkownikowi lejbgwardyi Kisenkampfowi, którzy oddali eksploatacyą kopalń towarzystwu akcyjnemu francusko-włoskiego banku, a dla zakładu Huta bankowa, założone zostało towarzystwo z kapitałem 6.300.000 franków pod firmę "Societe Anonyme des forges et Acierie de Huta Bankowa". Towarzystwo bezimienne dla wyrobu żelaza i stali "Huta bankowa" rozpoczęło swoją działalnosć w listopadzie 1877 roku i wzięło się zaraz do uprzątnięcia starych maszyn i budowy odlewni stali; w 1878 roku już takowa była czynna. Odlewnia posiada 8 pieców systemu Siemens-Martin'a, które produkują na dobę około 1400 pudów stali; w jesieni 1878 roku ukończoną została walcownia relsów, poruszana maszyną o sile 600 koni parowych. Produkcya walcowni wynosi około 600 sztuk relsów dziennie. W tym samym czasie zbudowano 10 pieców pudlowych, dwa piece kopulowe dla odlewów z surowcu i warsztaty mechaniczne. Stare, stawiane jeszcze przez Bank Polski, wielkie piece zburzono i 1879 rozpoczęto budowę nowego wielkiego pieca, który skończono w lutym 1880 roku. Pierwszych dni marca 1880 roku wielki piec został puszczony w bieg i idzie do dnia dzisiejszego bez przerwy. Jest on bez zaprzeczenia jednym z największych pieców nie tylko w króleswtwie polskiem ale i w cesarstwie. Dla wpędzenia w piec powietrza postawiono sprowadzoną z Belgii z Seraing wertykalną maszynę maszynę wiatrową o sile 350 koni parowych. Powietrze wpędzone do wielkiego pieca, ogrzewa się za pomocą gazów z wielkiego pieca odprowadzanychspecyalnym przyrządem Longena do pieców ogrzewalnych temiż gazami; również opalają i kotły parowe. Wielki piec produkuje okoo 4000 pudów surowcu dziennie; produkcya ta w razie potrzeby może być zwiększona do 6000 pudów dziennie. W roku 1880 rozpoczęto budowę walcowni dla wyrobu żelaza handlowego i stali na resory. Dziś produkcya walcowni dochodzi do 3000 pudów dziennie. W ogóle huta produkuje wszystkie swoje wyroby z surowizny wytapianej na miejscu i rud dostawianych z kopalń okolicznych, własnością towarzystwa będących. Huta zatrudnia około 1500 robotników, tak w samej hucie jak i w kopalniach rud żelaznych, wypłata miesięczna którym wraz z dostawą rudy wynosi około 50,000 rs. Na czele instytucyi stoi administrator rodem francuz p. Eugeniusz Verdie, część biura techniczna i administracyjna składa się z inżynierów i urzędników polaków i francuzów. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM III ( 1882 ) |
Huta Syrena Jest też w pobliżu Dąbrowy Huta Syrena, własność pp, Ostrowskiego, Kosobudzkiego i Bagińskiego, wystawiona w roku 1879 dla wyrobu odlewów z zagranicznej i krajowej surowizny. Niewielka ta fabryka składa się z dwóch części: z odlewni i warsztatów mechanicznych. W odlewni znajduje się piec kopułowy z wetylatoren Roots'a do wpędzania doń powietrza. Rocznie przygotowuje do 20,000 pudów odlewów (w roku 1880 - 20000 pudów). Ilość ta jednakowoż z czasem pewnie się zdwoi a może nawet i potroi, gdyż stawiają jeszcze drugi piec. Robotników w tej fabryce pracuje około 60. Głównym zarządzającym jest pan Bagiński, oprócz którego jest jeszcze dwóch inżenierów i jeden buchalter, kasyer. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM VII ( 1886 ) |
Huta Paulina Huta cynkowa na obszarze wsi Chechłówka, powiat będziński. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XIII ( 1887 ) |
Przemysł w Polsce - Hutnictwo Fabrykacyą stali w roku 1883 zajmowały się dwa zakłady: jeden na Nowej Pradze wpod Warszawą o 4 piecach systemu Bessemera, drugi w Hucie Bankowej w powiecie bedzinskim, o 8 piecach systemu Martinsa. W roku 1883 fabryki te wyrobiły: stali 3,434,834 pudy i szyn 2,081,382 pudy (w czem Nowa Praga stali 2,752,562 i szyn 1,618,138 pudów, resztę Huta Bankowa). |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XIII ( 1887 ) |
Przemysł w Polsce - Kopalnie galmanu Kopalnie galmanu czyli rudy cynkowej w roku 1883 znajdowało się w powiecie olkuskim: 3 rządowe i jedna prywatna, w powiecie bedzińskim 2 rządowe i 2 prywatne. Pierwsze wydobyły galmanu 4,949,497 pudy. drugie 135,150 pudów. Ale z hut cynkowych 3 tylko w powiecie będzinskim były czynne i dostarczyły cynku 223,825 pudy (w roku 1882 - 272,799 pudy). Chwilowy ten ubytek produkcyi cynku przypisać należy konjunkturom handlowym, dkutkiem których znajdiwało się w stagnacyi największa huta cynkowa spadkobierców Kramsty. W roku 1880 produkcya ogólna w hutach królestwa dosięgała już 417,000 pudów. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| PRZEMYSŁ WYDOBYWCZY |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM IV ( 1883 ) |
Galman i kopalnie W powiatach olkuskim i będzińskim, które tworzą południowo-zachodni kąt Królestwa polskiego i graniczą z Galicyą i Górnym Szlązkiem, formacya wapienia muszlowego ma wielkie znaczenie pod zględem górniczym, ponieważ zawiera obfite zapasy rud cynkowych, błyszczu ołowianego i rud żelaza. Z rud cynkowych napotykają ję tam następujące: galman, krzemian cynku, dolomit zawierający cynk (tak zwany czerwony galman), zawierający cynk wapień (biały galman), i szczególnie zawierajacye cynk brunatne żelaziaki. Kopalnie galmanu ciągną się od Siewierza przez Strzemieszyce, Sławków, Bukowno i Starczynów do miasta Olkusza, gdzie się znajdują się najbogatsze kopalnie galmanu. Galman znajduje się w posaci gniazd i zyłek, przecinających dolomit we wszystkich kierunkach, liczba których przy podstawie powieksza się, i skała tu nieznacznie przechodzi w jednolity galman. ... Galman eksploatowany w Królestwie Polskim nie jest bogaty w cynk, jak to świadczą dane o ilości cynku w rudach dobywanych w rządowych kopalniach: Barbara około 8,24 %, Anna (około wsi Strzemieszyce ) od 9,15 do 10,5 %, Ulises i Jerzy (około Olkusza) 14 %. Galman dobywa się albo robotą odkrywkową, albo też maleńkimi szybikami, przebitymi niedaleko jeden od drugiego. Podziemne roboty nie są zbyt regularne, ale w kierunku swoim zdążają za pokładami zawierajacymi galman, tak że w tych miejscach, gdzie gniazda galmanu są szersze tam i chodniki robią szersze i wyższe, tak ze miejscami one przechodzą w prawdziwe kamery. Z powodu znacznego napływu podziemnych wód, eksploatacya ogranicza się tylko na wierzchniej części pokładów. Z niektórych danych można wnosić, że dolne części pokładów, znajdujące się pod powierzchnią wód gruntowych, są znacznie bogatsze w galman, w skutek czego obecnie już się prowadzą roboty około osuszania kopalń pod kierunkiem twórcy projektu inżeniera Kosińsksiego. ... Cześć galmanu, która się dobywa w rządowych kopalniach, idzie na rządową hutę cynkową pod Będzinem. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM IV ( 1883 ) |
Kopalnia Ksawery Kolonia i kopalnia, powiat będziński, gmina Górnicza, parafia Będzin. Kolonia ma 18 domostw, 232 mieszkańców i 3 morgi ziemi, zakład górniczy 1 dom, 8 mieszkańców, 15 morg, własność rządowa. Obecnie Dąbrowa Górnicza. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM V ( 1884 ) |
Kopalnia Andrzej Ludwigshoffnung (niem) albo Andrzej, kopalnia węgla kamiennego i osada górnicza nad rzeką Czarna Przemsza, powiat będziński, gmina Górnicza. Ma 11 domów, 255 mieszkańców, 42 morgi. Własnosć Renarda i hrabiny Eulenburg. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM VIII ( 1887 ) |
Pokłady węglowe i kopalnie DG Wedug sprawozdania zarządu górniczego w Dąbrowie z 1873 roku pojedyńcze pokłady węgla, w których wówczas były prowadzone kopalnie, posiadały grubości: "Cieszkowski" 54,6 stóp angielskich z upadem 44 stopni, "Ksawery" 44 stopy angielskie z upadem 12 stopni, "Nowy" 40,6 stopni angielskich z upadem 18 stopni, "Łabęcki" 35 stóp angielskich z upadem 44 stopni, "Reden" 31,5 stóp angielskich z upadem 8 stopni, "Staszyc" 7 stóp angielskich z upadem 8 stopni, "Hieronim" 7 stóp angielskich z upadem 8 stopni i "Szumann" 3,5 stóp angielskich z upadem 8 stopni. Pokładem jest tu po większej części glina łupkowa, a stropem czyli nakładem piaskowiec. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XIII ( 1893 ) |
Przemysł w Polsce - Górnictwo Podczas gdy w roku 1876 z kopalni prywatnych i istniejących wówczas skarbowych wydobyto węgla kamiennego 27,387,660 pudów, produkcya węgla kamiennego w samem zagłebiu dąbrowskiem nad granicą Szląska w roku 1885 dosięgła 108,075,009 pudów, a ponadto węgla brunatnego z kopalni "Joanna" pod Porębą Mrzygłodzką wydobyto 1,207,488 pudów. Najznaczniejszymi między kopalniami węgla kamiennego w królestwie były: dwie kopalnie spadkobierców Kramsty: "Jerzy" i "Ignacy", które same w roku 1885 wydostały 38,349,360 pudów. Dalej trzy kopalnie dąbrowskie, niegdyś rządowe, a obecnie eksploatowane przez towarzystwo franko-włoskie, z produkcyą w roku 1885 na 20,453,720 pudów; między niemi szczególną wydajnoscią odznacza się w ostatnich latach dopiero już przez prywatne towarzystwo odkryta a z każdym rokiem wyższą produkcya okazująca kopalnia "Paryż", która w roku 1885 wydała już 13,136,672 pudy. Zaznaczyć tu należy, że towarzystwo franko-włoskie, pierwsze do naszego kopalnictwa węglowego, wmiejsce dotychczas powszechnie stosowanego systemu tak zwanego "rabunkowego", wprowadziło ulepszony system "podsadki", który dokładniej dospala wyzyskiwać pokład węgla. Trzecie miejsce w produkcyi węgla zajmuje pięć kopalni hrabiostwa Renardów (w pobliżu wsi Sielce i Strzyżowice, na ghranicy Szląska), z produkcyą (w 1885 roku) 15,027,818 pudów. Czwarte z rzędu są cztery kopalnie Warszawskiego Towarzystwa kopalni węgla, z ogólną produkcją (1885) 12,103,552 pudy. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XIII ( 1893 ) |
Przemysł w Polsce - Górnictwo rud żelaza Miedzy górniczemi zakładami żelaznemi w królestwie główne miejsce zajmują obecnie: "Huta Bankowa", w powiecie będzińskim, zakład Starachowickie w opatowskim, zakłady rządowe w Rejowie, Bzinie, Mroczkowie i Mostkach; zakłady prywaatne: Chlewiska, Blizin i Ruda Malenicka w guberni radomskiej. |
|||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM XIII ( 1893 ) |
Przemysł w Polsce - Kopalnie galmanu Kopalnie galmanu czyli rudy cynkowej w roku 1883 znajdowało się w powiecie olkuskim: 3 rządowe i jedna prywatna, w powiecie bedzińskim 2 rządowe i 2 prywatne. Pierwsze wydobyły galmanu 4,949,497 pudy. drugie 135,150 pudów. Ale z hut cynkowych 3 tylko w powiecie będzinskim były czynne i dostarczyły cynku 223,825 pudy (w roku 1882 - 272,799 pudy). Chwilowy ten ubytek produkcyi cynku przypisać należy konjunkturom handlowym, dkutkiem których znajdiwało się w stagnacyi największa huta cynkowa spadkobierców Kramsty. W roku 1880 produkcya ogólna w hutach królestwa dosięgała już 417,000 pudów. |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
| PRZEMYSŁ MECHANICZNY |
||||||||||||||||||||
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich TOM I ( 1880 ) |
Warsztaty Mechaniczne wyrobów żelaznych towarzystwa prywatnego "Syrena". |
|||||||||||||||||||
| _ |
||||||||||||||||||||
WYDAWNICTWO  |
||||||||||||||||||||
                |
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 
|
|||||||||||||||||||
aktualizacja: środa, 12 listopad 2008. 
Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i powielanie
wyłącznie za zezwoleniem autora.
